Nakovana, opuszczona wioska na półwyspie Pelješac

W trakcie naszych drugich wakacji na półwyspie Pelješac zaczęliśmy poszukiwać nowych, nieoczywistych miejsc. Zdążyliśmy już zwiedzić wszystkie główne atrakcje, najpiękniejsze plaże i wiele innych popularnych wśród turystów rejonów. Wyczerpaliśmy inspiracje z przewodników i blogów, zaczęliśmy więc eksplorować Pelješac kawałek po kawałku. Opuszczona wioska Nakovana stała się naszym pierwszym odkryciem.

Nakovana leży na zboczu góry sv. Ilija, w odległości ok. 13 km od Orebića. Najbliższe miejscowości to położone nad brzegiem Adriatyku Viganj (ok. 6 km) i Kućište (ok. 9 km). Trasa z Viganj do Lovište, która prowadzi do wioski, jest bardzo malownicza. Podobnie zresztą, jak sama Nakovana, która stanowi prawdziwy labirynt opuszczonych, kamiennych domów i ścieżek. Praktycznie wszystkie zabudowania to mniejsze lub większe ruiny. Na wioskę składają się dwie osady – Gornja i Donja. Według oficjalnych danych, Gornja jest zupełnie opuszczona, zaś osadę Donja zamieszkuje obecnie 1 rodzina. Prawdopodobnie do stałych mieszkańców należy także zaliczyć koty, które bardzo cieszy towarzystwo ludzi.

To nie tylko miejsce opuszczone przez mieszkańców, ale także mało popularne wśród turystów. Wybraliśmy się tu późnym popołudniem w środku lipca i byliśmy jedynymi zwiedzającymi. Opuszczona wioska Nakovana zrobiła na nas ogromne wrażenie. Malownicze ruiny, przy akompaniamencie cykad i w promieniach zachodzącego słońca, to świetna alternatywa dla wieczoru na plaży. Zwłaszcza, biorąc pod uwagę bogatą historię tej okolicy.

Nakovana, dziś opuszczona wioska, kiedyś prehistoryczna osada

Nakovana znajduje się na terenie stanowiska archeologicznego – centrum zainteresowania archeologów stanowi jaskinia Spila Nakovana. Nawiasem mówiąc, półwysep Pelješac i pobliska wyspa Korčula to raj dla archeologów. Wystarczy tylko wspomnieć, że w jaskini Vela Spila na Korčuli odnaleziono najstarsze szkielety w basenie Morza Śródziemnego (więcej o tym znajdziecie we wpisie Atrakcje turystyczne na wyspie Korčula).

Nakovana jest jedną z najstarszych miejscowości na półwyspie Pelješac. Badania archeologiczne pokazały, że osada była zamieszkana już 8 tys. lat temu! Archeolodzy dokonali tu przełomowych odkryć. Jak się okazuje, w starożytności Nakovana stanowiła jeden z najważniejszych ośrodków Ilirów w południowej Dalmacji. Kultura, która się tutaj rozwinęła, zyskała nawet własną nazwę (kultura Nakovana), słynną m.in. z produkcji ceramiki. W jednej z komór jaskini odkryto iliryjską świątynię płodności. Ponieważ wejście do komory zasłaniały kamienie, jej wnętrze i odnalezione tu artefakty przez ponad 2 tysiące lat pozostały nietknięte. Świątynia w jaskini Nakovana pozostaje jedyną znaną zachowaną świątynią iliryjską.

Pierwsza pisemna wzmianka o wiosce pochodzi z 1. połowy XIV wieku. Aż do czasów Austro-Węgier Nakovana była jednym z największych i najistotniejszych ośrodków na Pelješcu. Po pierwszej wojnie światowej sytuacja społeczno-ekonomiczna pogorszyła się jeszcze bardziej. W 1943 roku osadę spustoszyły najpierw przez wojska włoskie, a następnie niemieckie. Po zniszczeniu wioski części mieszkańców udało się uciec, część została wywieziona do obozów na terenie dzisiejszej Bośni, a część wcielona do oddziałów partyzanckich. Po II wojnie światowej sporo mieszkańców wyemigrowało do Nowej Zelandii i Australii. I tak opuszczona wioska Nakovana nie została ponownie zamieszkana.

Co oznacza nazwa Nakovana?

Nie wiadomo dokładnie, skąd wzięła się nazwa Nakovana. Według miejscowej legendy, w tej części półwyspu Pelješac mieszkało trzech braci, którzy byli kowalami. Pewnego dnia postanowili się rozdzielić. Pierwszy z braci dostał mały domek (chor. malu kuće), w którym zamieszkał – stąd ma pochodzić nazwa Kućište. Drugi z braci otrzymał palenisko kuźnicze (chor. Viganj), a miejsce, w którym zamieszkał miało otrzymać nazwę Viganj. Ostatni brat dostał kowadło (chor. nakovanj), więc miejsce, w którym zamieszkał zostało nazwane Nakovanj. Jest także bardzo interesująca teoria, według której nazwa Nakovana jest pochodzenia celtyckiego. W IV wieku p.n.e. Celtowie zapuścili się aż do doliny Neretwy i prawdopodobnie do półwyspu Pelješac.

Nakovana czy Nakovanj?

Nakovana to nazwa historyczna, która do dziś jest używana przez miejscowych. W wyniku reformy językowej, wprowadzonej w czasach Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (funkcjonującego w latach 1918-1929) nazwa Nakovana została przekształcona w Nakovanj (a Pelišac w Pelješac). Zapewne spotkacie się i z jedną, i drugą formą zapisu. W każdym przypadku chodzi o to samo miejsce – opuszczoną wioskę.

Opuszczona wioska Nakovana, czy warto się wybrać?

Naszym zdaniem – jak najbardziej. Zwłaszcza późnym popołudniem, kiedy upał już nie doskwiera. Zachód słońca wśród opuszczonych domów, w którym towarzyszą głównie cykady, jest urzekający. Może nawet spotkacie dzikie zwierzęta, które zamieszkują okolicę. Można tu trafić na przykład na muflony. A jeśli będziecie mieli szczęście, uda Wam się dostrzec dzikiego konia. Podobno przed wojną populacja dzikich koni była tu dość duża, ale kłusownictwo z czasów wojny domowej praktycznie wybiło stado. Udało nam się trafić na dzikiego konia, kiedy wypasał się tuż przy drodze. Żałuję ogromnie, że nie zrobiłam wtedy żadnego zdjęcia, ale to była tak piękna chwila, że szkoda było ją tracić na wyciąganie aparatu.